“Niets beweegt in dit krachtenheelal zonder dat heel de rest bewogen wordt of kan worden. De krachtenwereld is als een spinnenweb waarvan je geen enkel draadje kan doen trillen zonder dat het hele weefsel meetrilt.”

Dit citaat komt uit het boek Bantoe Filosofie van de Belgische missionaris Placide Tempels. Tijdens zijn werk in Congo, in de jaren ’30 en ’40 van de vorige eeuw, raakte hij onder de indruk van de wereldopvatting van de Congolezen. Hij kwam tot het inzicht dat Europeanen die in Congo kwamen werken, eerst zouden moeten begrijpen dat de mensen daar een eigen filosofie hadden, anders dan de Europese. Hij trachtte die filosofie systematisch op te schrijven, en kwam zo tot zijn filosofie van de levenskracht. Volgens deze filosofie zijn mensen niet meer noch minder dan knooppunten in een netwerk van levenskrachten. Deze opvatting vormt de basis van de ethiek, de psychologie, en het rechtssysteem van de Bantoe. Alle gaan zij uit van de verbondenheid van alle krachten in de natuur. De beschrijving van de filosofie van de Bantoe gebruikt het tegenwoordig zo veel gebruikte woord ubuntu weliswaar niet, maar vormt de uitleg van de fundamenten van ubuntu als levensoriëntatie.

In onze tijd van klimaatcrisis zoeken velen naar een ander begrip van de verhouding van mensen tot hun levensmilieu, en vragen zich af of er alternatieven zijn voor onze economie die de aarde uitput. Tempels, die kritisch was op het op industrialisatie en modernisatie gerichte koloniale systeem waarin hij werkte, zag een alternatief in het andersoortige begrip van de wereld dat de Bantoes hadden. Volgens Tempels had hun filosofie van levenskracht meer aandacht voor onze verbondenheid met alle levende wezens en voor de existentiële vragen van de eindigheid van ons leven. Die filosofie bleek uit hoe zij hun gemeenschappelijke leven inrichtten en hoe zij met de natuurkrachten omgingen. Teruggaan naar de inhoud van deze Bantoe filosofie uit een nabij verleden kan ons opnieuw laten nadenken over onze levenskracht en het behoud daarvan.

Angela Roothaan, werkzaam aan de Vrije Universiteit Amsterdam maakte een nieuwe hertaling, in hedendaags Nederlands, van het belangwekkende boek Bantoe Filosofie (Placide Tempels, 1945). Zij specialiseert zich in Afrikaanse en Interculturele filosofie, en richt zich daarbij vooral op de relatie mens en natuur.

Een kaartjes voor deze lezing kost € 10, inclusief thee of koffie en een heerlijke stroopwafel. De lezing vindt plaats in theater Loods 13 (Rensenpark Emmen). De deuren gaan om 19.00 uur open, de lezing begint om 19.30 uur.